بازگشت
کم خونی ناشی از فقر آهن
تهیه وترتیب توسط محمدالله نصرت تهیه وترتیب توسط محمدالله نصرت

فقرآهن یکی از شایع ترین اختلالات تغذیه ای در کشور های در حال توسعه و مهمترین نوع کم خونی تغذیه ای در کودکان و زنان ، در سنین باروری است که با ایجاد گلبول های قرمز کوچک و کاهش میزان هموگلوبین مشخص می شود . اگر چه پیامدهای اقتصادی و اجتماعی کم خونی فقرآهن به صورت کمّی محاسبه نشده ولی لازم است به این نکته توجه شود که این بیماری سبب اتلاف منابع و مراقبت های بهداشتی ، کاهش بهره وری در اثرافزایش میزان مرگ و میر ، ابتلا به بیماری در مادران و کودکان و بالاخره کاهش ظرفیت جسمی و روانی در بخش بزرگی از جامعه می شود .

میزان نیاز به آهن

میزان نیاز به آهن براساس سن ، جنس و وضعیت فیزیولوژیکی افراد متفاوت است . مثلاً زنان باردار به علت افزایش حجم خون ، رشد جنین و جفت ، و سایر بافتها به آهن بیشتری نیاز دارند . به همین دلیل بیش از سایرین در معرض خطر کم خونی قرار دارند . در شیر خواران - در صورت سلامت مادر-  ، میزان آهن موجود در شیر مادر برای  4- 6 ماه اول زندگی کافی است ولی در مورد نوزادانی که با وزن کم متولد می شوند ذخایرآهن کم بوده و باید بعد از 3 ماهگی آهن اضافی به صورت قطره  خوراکی خورانده شود . همچنین بستن پیش از موقع بند ناف نیز به دلیل اینکه نوزاد را از یک سوم کل خونش محروم می کند خطر فقر آهن را افزایش می دهد .

دلایل فقر آهن

دلایل گوناگونی برای فقر آهن وجود دارد که از آن جمله می توان به علل زیر اشاره کرد :

1-     دریافت نا کافی آهن به دلیل رژیم غذایی مورد استفادهای که در آن آهن کمی وجود دارد ، مانند بعضی از رژیم های گیاه خواری .

2-    جذب ناکافی آهن در اثر اسهال ، کاهش ترشح اسید معده ، مشکلات گوارشی یا تداخلات داروئی ( داروهایی مثل کلستیدامین ، سایمتیدین ، پانکراتین ، رانیتیدین و تتراسایکلین).

3-   افزایش نیاز به آهن برای افزایش حجم خون در دوران نوزادی ، نوجوانی ، بارداری و شیر دهی.

4-    خون ریزی زیاد در دوران عادت ماهانه ، در اثر جراحات و  ناشی از هموروئید ، بیماری های بدخیم یا انگل ها .

 کمبود آهن در مردان بزرگسال معمولاً در اثر از دست دادن خون است .

علائم کم خونی ناشی از فقر آهن

بعضی از علائم کم خونی آهن عبارتند از :

    1 -  رنگ پریدگی زبان و مخاط داخل لب و پلک چشم

2       -  خستگی زود رس

3       -  بی تفاوتی

4  -   سرگیجه و سردرد

درمان کم خونی ناشی از فقر آهن

برای درمان کم خونی چند روش وجود دارد که بهترین و کم خطرترین آنها استفاده می شود ؛  بهترین و کم خطرترین راه استفاده از مکمل های خوراکی است . درمان با نمک های ساده آهن ، چون سولفات فرو خوراکی ، کاملاً موثر بوده و به شکل قرص ، کپسول یا مایع است که  مصرف آن ها باید تا چند ماه ادامه یابد .

چنانچه این قرص ها با معده  خالی مصرف شوند ، جذب آنها بهتر و بیشتر صورت می گیرد ولی در این حالت سبب تحریک معده و بروز مشکلات گوارشی خواهند شد .

عوارض گوارشی ، ناشی از مصرف آهن نظیر تهوع ، دل پیچه ، سوزش قلب ، اسهال یا یبوست را می توان به حداقل رساند ؛ به شرطی که آهن را به میزان کم مصرف کرده و به تدریج به میزان آن افزود  تا به حد مورد نیاز بدن برسد. بهتر است قرص آهن ،  آخر شب قبل از خواب استفاده شود تا عوارض ناشی از آن کاهش یابد.

ویتامین Cجذب آهن را افزایش می دهد . به همین دلیل معمولاً مصرف ویتامینC به همراه آهن پیشنهاد می گردد . البته علاوه بر درمان دارویی باید به میزان آهن قابل جذب در غذا نیز توجه کرد.

جذب آهن غذا ، اغلب تحت تأثیر شکل آهن موجود در آن می باشد. آهن موجود در پروتئین های حیوانی مانند گوشت گاو، ماهی و پرندگان ( آهن هِم) بیشتر جذب می شود در حالیکه جذب آهن پروتئین های گیاهی مانند سبزی ها و میوه ها ( آهن غیر هم)  کم تر می باشد.

باید توجه داشت که ویتامینCجذب آهن سبزی ها و میوه ها( آهن غیرهم) را بیشتر می کند. مصرف چای همراه یا بلافاصله بعد ازغذا نیز می تواند جذب آهن را تا 50 درصد کاهش دهد.

کم خونی و عوارض ناشی از آن یکی از مشکلات عمده مردم دنیا از نظر صحی عمومی است.سازمان جهانی صحت گزارش می دهد که بیش از دو میلیارد نفر در سراسر دنیا مبتلا به کم خونی هستند که دربین شیرخواران، کودکان در سن مدرسه، نوجوانان، زنان در سنین باروری بخصوص زنان باردار بیشتر در معرض ابتلا به آن قرار دارند. کم خونی به معنای کاهش عدد هموگلوبین و کاهش تعداد سلول های قرمز خون است.کم خونی ناشی از فقر آهن نیز شیوع بسیار بالایی دارد و عوارض بهداشتی- اقتصادی آن بر کسی پوشیده نیست. در رابطه با کم خونی و عوارض ناشی از ان با خانم دکتر ثمین علوی، فوق تخصص خون کودکان گفت وگویی ترتیب داده ایم.

طبقه بندی بیماری های کم خونی با توجه به علل آنها شامل چند گروه می شود؟

کم خونی علل و تقسیم بندی های متفاوتی دارد. یک دسته از آنها به دلیل مشکلات و بیماری های اولیه مغزاستخوان است که قادر به تولید انواع سلول های خونی از جمله گلبول های قرمز نیستند و حتی توانایی تولید گلبول قرمز را هم ندارند. گاهی اوقات هم مغزاستخوان سالم است ولی افزایش تخریب گلبول های قرمز وجود دارد.

با توجه بر انواع بیماری های کم خونی، در حال حاضر شایع ترین این بیماری ها بیشتر شامل کدام نوع آن می شود؟

یکی از شایعترین انواع کم خونی در سراسر دنیا فقر آهن است. این بیماری ارثی نیست و در بین زنان شیوع بیشتری دارد و این هم به دلیل دوران بارداری و شیردهی و همچنین از دست دادن مقادیری خون در دوره های ماهانه است. انتظار وجود فقر آهن در مردها وجود ندارد. علاوه بر آن در شیرخواران بعد از هشت ماهگی احتمال بروز کم خونی، فقر آهن وجود دارد یعنی زمانی که کودک شروع به استفاده از غذاهای خانواده می کند که اگر در این دوران در کنار غذای خانواده، ذخایر غنی آهن وجود نداشته باشد خطر بروز فقر آهن در این سن افزایش می یابد. در دوران بلوغ هم اگر ذخایر غنی آهن در منابع غذایی موجود نباشد بروز فقر آهن زیاد می شود.

بطور کلی در هر گروه سنی با توجه به اینکه شدت فقر آهن چقدر باشد علایم آن متفاوت است مثلاً جالب است که بدانیم یک کودک دچار فقر آهن بیقرار است، بی دلیل گریه می کند، بداخلاق و بدخلق است و به تدریج علائم دیگری به صورت رنگ پریدگی در پوست و چهره در او نمود پیدا می کند یا تغییراتی در شکل ناخن ها بوجود می آید. یکی از علائم مشخص فقر آهن پیکا (pica) یا بروز میل مفرط به خوردن مواد غیرمعمول است که هم در کودکان و هم در زنان به صورت های مختلف تظاهر دارد. عده ای از آنها تمایل به خوردن یخ، خاک و یا گچ دیوار دارند. لازم به ذکر است که فقر آهن بیشتر در میان قشرهایی از جامعه که به دلیل مشکلات اقتصادی مصرف فرآورده های گوشتی از جمله گوشت قرمز در آنها کم است دیده می شود.


February 14th, 2011


  برداشت و بازنویسی درونمایه این تارنما در جاهای دیگر آزاد است. خواهشمندم، خاستگاه را یادآوری نمایید.
 
بازگشت
علمي و معلوماتي